Προσκλήσεις επιστρατεύσεως πολιτών το 1948 από την Ε.Β. Χωροφυλακή

  Για την Ιστορία της Καλαμάτας, κατά τα έτη 1946 - 1949, στη διάρκεια της Κομμουνιστικής Ανταρσίας, άλλως Συμμοριτοπολέμου, (όπως  αποκαλούνταν τότε ο αγώνας του έθνους απο την πολιτική και στρατιωτική ηγεσία), η Χωροφυλακή μπορούσε να προβαίνει σε επιστράτευση πολιτών από 21 έως 50 ετών βάσειν του Νόμου ΤΟΔ όπως αναγραφόταν στις προσκλήσεις. Ο γράφων είχε επιστρατευθεί αρκετές φορές, αλλά παρουσιάζει μόνο δύο. 

    Η πρώτη πρόσκληση φέρει ημερομηνία 12.3.1948 για επιστράτευση ''δεκαημέρου''. Η πρόσκληση ανέγραφε, ότι ο αποστρατευόμενος είχε υποχρέωση να παρουσιάζεται στο Β' Αστυνομικό Τμήμα ''... την 7ην εσπερινήν'' και παραλαβή του οπλισμού του. Διανυκτερεύαμε στο ξενοδοχείο Ψώνη, δεδομένου ότι το Τμήμα στεγαζόταν στην αρχοντική κατοικία της οικογένειας Καλούλη, επί των οδών Μερόπης και Φιλοποίμενος. Είχαμε επιστρατευθεί περί τα 20 άτομα και τελούσαμε στη διάθεση του διοικητού του Τμήματος σε περίπτωση ανάγκης. Είχαμε και υπηρεσία σκοπιάς, όπως στο Στρατό.

   Η δεύτερη πρόσκληση, που παρουσιάζω, φέρει ημερομηνία 25.9.1948 και καλούσε τον επιστρατευόμενο να παρουσιασθεί στο Αστυνοικό Τμήμα ''... την 10,30 εσπερινήν ώραν [...] δι' εκτέλεσιν υπηρεσίας...''. Παραλαμβάναμε το οπλισμό μας (ένα τυφέκιο και σφαίρες) και βγαίναμε περιπολία με επικεφαλής ένα ενωμοτάρχη. Προχωρούσαμε πεζή προς το δρόμο που οδηγούσε προς τους Αγίους Αναργύρους, μετα την οδό Λαιίκων, δέκα άνδρες, όταν φθάναμε στην περιοχή, όπου η σημερινή συνοικία ''Πέταλο'', καιροφυλακτούσαμε σε κάποιο κατάλληλο μέρος. Άλλοτε, στήναμε ενέδρα στο παλαιό και καταργημένο Νεκροταφείο του Αγίου Κωνσταντίνου, στα ''Καλύβια'' (σήμερα Ανθούπολη), στο Οστεοφυλάκιο, που ήταν γνωστό ως ''Κοκκαλιάρα''. Το μέρος εκείνο ήταν απομονωμένο και θεωρούνταν ως σημείο προσεγγίσεως των συμμοριτών.

   Στα φύλλα των εφημερίδων ''Θάρρος'' και ''Σημαία'' του 1948, υπάρχει πλήθος ειδήσεων για την κάθοδο συμμοριτών στην περιοχή της Καλαμάτας με το γνωστό, τότε, επεισόδιο της ρίψης χειροβομβίδας στο παντοπωλείο Τσαούση, στις οδούς Αγίων Αναργύρων και Ρουμελιώτη, όπου τραυματίσθηκαν μερικοι πελάτες του καταστήματος.

   Τέλος, θα πρέπει να αναφερθεί, ότι οι όροι ''Συμμοριτοπόλεμος'' και ''Συμμορίτες'' αντικαταστάθηκαν αντιστοίχως με ''Εμφύλιος Πόλεμος'' και ''Δημοκρατικός Στρατός''. 

(Βλπ.ΦΕΚ,Τεύχος Πρώτο, 18.9.1989, αριθ. φύλλου 204. Νόμος 1863 σσ. 4445-4446.)

Η κατάληψη της Καλαμάτας από τους Αντάρτες του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ(ΚΚΕ)

Έπειτα από μάχες, τις πρωινές ώρες της 9ης Σεπτεμβρίου 1944, οι Αντάρτες επιτέθηκαν και κατέλαβαν την Καλαμάτα, αφού κατατρώποσαν το Τάγμα Ασφαλείας και την επομένη, 10 Σεπτεμβρίου 1944, κυκλοφόρησε το πρώτο φύλλο του επισήμου οργάνου του ΕΑΜ Μεσσηνίας ''Ελεύθερη Μεσσηνία'', το οποίο και παρουσιάζω, από το Αρχείο μου.

\

Με την ευκαιρία αυτή παρουσιάζω, από το Αρχείο μου, το πρώτο φύλλο της εφhμερίδας ''Λευτεριά '', Καθημερινή Εκδοση της Ν.Ε. του ΕΑΜ Μεσσηνίας, της 6ης Σετεμμβρίου 1944, που είχε τυπωθεί ''Κάπου στη Μεσσηνία '' 

Αυτά για τον μελλοντικό ερευνητή της Ιστορίας της Καλαμάτας, ο οποίος ''χωρίς οργή και προκατάληψη'', θα θελήσει να την μελετήσει για το suum quique tribuere...

  

Η Απελευθέρωση της Καλαμάτας από την Γερμανική Κατοχή (6 Σεπτεμβρίου 1944)

Τις μεταμεσημβρινές ώρες της 5ης Σεπτεμβρίου 1944 αποχώρησε από την Καλαμάτα ο Γερμανικός Στρατός Κατοχής, προξενώντας καταστροφές στο δυτικό κρηπίδωμα του λιμένος. Την επομένη, 6 Σεπτεμβρίου 1944, η πρωτεύουσα της Μεσσηνίας ήταν ελεύθερη, έπειτα από τριάμιση σχεδόν χρόνια σκληρής και ανελέητης σκλαβιάς, για την οποία μπορούμε να καταθέσουμε την μαρτυρία μας, όσοι τη ζήσαμε και, μάλιστα, ''πληρώσαμε'', όπως και πλήθος άλλων οικογενειών, ανάλογο τίμημα...(28.4.1941 - 6.9.1944).

Παρουσιάζω, από το Αρχείο μου, το φύλλο της 6ης Σεπτεμβρίου 1944, της απογευματινής εφημερίδας ''Τα Νέα'', που είχε κυκλοφορήσει πρώτη, από τις παραδοσιακές εφημερίδες της Καλαμάτας, πανηγυρίζοντας την Απελευθέρωση της πόλης μας.

Στις 7 Σεπτεμβρίου 1944 κυκλοφόρησαν και οι άλλες δύο παραδοσιακές εφημερίδες της Καλαμάτας  ''Θάρρος'' και ''Σημαία'' Καλαμών, τις οποίες παρουσιάζω από το Αρχείο μου.

Περισσότερες πληροφορίες, τεκμηριωμένες σε δική μας και ξένη βιβλιογραφία, μπορεί να αναζητήσει ο ενδιαφερόμενος αναγνώστης στα πιο κάτω τρία βιβλία μου.

Η Γερμανική κατοχή στη Μεσσηνία

Καλαμάτα: Κατοχή, αντίσταση, απελευθέρωση

Τόμος ΣΤ’

6.9.-30.11.1944: Απελευθέρωση, "Λαϊκή εξουσία" του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ (ΚΚΕ), Η κυβέρνηση εθνικής ενότητας

Ο μυστικός Τύπος της Μεσσηνίας στα χρόνια της κατοχής (1941-1944) και ο Τύπος της "Λαϊκής εξουσίας" μετά την απελευθέρωση (1944) 

Θεατρική παράσταση των Προσκόπων και Οδηγών της Καλαμάτας στις 24 Μαρτίου 1946

Το Σώμα Ελλήνων Προσκοπων και το Σώμα Ελληνίδων Οδηγών είχαν καταργηθεί από την Δικτατορία της 4ης Αυγούστου 1936 και στη θέση τους είχε ιδρυθεί η Εθνική Οργάνωση Νεολαίας, γνωστή και ως ΕΟΝ. Οι μαθητές των μικρών τάξεων του Γυμνασίου είχαν ενταχθεί, υποχρεωτικώς στους '' Σκαπανείς '' και των μεγάλων τάξεων στους ''Φαλαγγίτες''.

Μετά την Απελευθέρωση και την άφιξη στην Καλαμάτα της Ναυτικής Διοικήσεως Μεσσηνίας (μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας), αξιωματικοί του Βασιλικού Ναυτικού επανίδρυσαν στην Καλαμάτα το Σώμα Ελλήνων Προσκόπων, αφού είχαν επικοινωνήσει με το Αρχηγείο του ΣΕΠ στην Αθήνα.
Την παραμονή του εορτασμού της 25ης Μαρτίου 1821 οι Πρόσκοποι και οι Οδηγοί της Καλαμάτας έδωσαν μία κονή παράσταση, στην αίθουσα της Λαϊκής Σχολής, (όπου σήμερα το Πανταζοπούλειο Δημοτικό Πνευματικό Κέντρο) με το θαυμάσιο έργο του Ν. Ορφανουδάκη ''Ο θάνατος του Κλέφτη''. Λόγω της επιτυχίας της παραστάσεως, το έργο επαναλήφθηκε και στις 28.3.1946. Η διδασκαλία του έργου είχε γίνει από αείμνηστο φιλόλογο καθηγητή του Γυμνασίου Αρρένων Καλαμάτας Θάνο Ζακόπουλο.

Παρουσιάζω το πρόγραμμα του ''Πανηγυρισμού της 25ης Μαρτίου 1946'' με τα ονόματα και τους ρόλους που υποδύθηκαν οι πρόσκοποι και προσκοπίνες, πριν από 70 χρόνια!

(Βλπ. ''Θάρρος'' 27.3.1946 και ''Σημαία'' 28.3.1946)

ΣΗΜ. Η ανάρτηση αυτή αφιερώνεται στη μνήμη των Προσκόπων καί των Οδηγών, οι οποίοι είχαν λάβει μερος στην παρουσίαση του ανωτέρου έργου, και έχουν φύγει από το μάταιο τούτο κόσμο...

Ο Πρίγκιπας Πέτρος στην Καλαμάτα (14 Φεβρουαρίου 1965 και 2 Ιουλίου 1965)

Παρουσιάζω έξι φωτογραφίες από την επίσκεψη του Πρίγκιπα Πέτρου στην Καλαμάτα, έπειτα από πρόσκληση της Ενώσεως Εφέδρων Αξιωματικών Μεσσηνίας (Πρόεδρος: Βασ. Παπαγεωργίου, δικηγόρος. Γεν. Γραμματέας: Νίκος Ι. Ζερβής, διευθυντής της Στέγης Προσφύγων του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών). Ο Πρίγκιπας είχε προσκληθεί υπό την ιδιότητα του Επιτίμου Προέδρου της Πανελληνίου Ομοσπονδίας Εφέδρων Αξιωματικών Ελλάδος:

1.­ Στην οδό Νικηταρά, πρός το Γραφείο του αειμνήστου Βασ.Παπαγεωργίου.

2.­ Με τις Αρχές της Πόλεως στη Μικρή Μαντίνεια.

3.­ Στο πρόχειρο ιχθυοτροφείο του Τουριστικού Περιπτέρου.

4.­ Ο Πρίγκιπας Πέτρος εν μέσω του Δημάρχου Καλαμάτας, αειμνήστου φίλου και συμμαθητή, Κώστα Κουτουμάνου και των μελών του Δ.Σ. της Ενώσεως, Νίκου Ι. Ζερβή, Τάκη Πετρόπουλου και Ηλία Ηλιόπουλου.

5.­ Προ του Τουριστικού Περιπτέρου, προσπαθώντας να βρούμε λευκές επίπεδες πέτρες στα βότσαλα της ακροθαλασσιάς.

(Βλπ. ''Θάρρος'', 16.2.1965 και 3.7.1965, όπου δημοσιεύονται οι ειδήσεις για τον σκοπό της αφίξεως του Πρίγκιπα στην Καλαμάτα)

Η Μάχη της Καλαμάτας 28 Απριλίου 1941

Δύο τραγικά γεγονότα που σημάδεψαν την μη πλήρη εκκένωση του Βρετανικου Εκστρατευτικού Σώματος (Β.Ε.Σ.) από την Καλαμάτα 25 - 29 Απριλίου 1941

Η φετινή επιμνημόσυνη δέηση για τους πεσόντες στη Μάχη της Καλαμάτας,  κατά του Γερμανικού Στρατού (28 Απριλίου 1941), θα τελεσθεί την Τρίτη 24 Μαΐου 2016, στο Μνημείο τους, ΝΔ στο Πάρκο των Σιδηροδρόμων. Με την ευκαιρία αυτή θα μνημονεύσω δύο τραγικά γεγονότα ,που είχαν συμβεί στην πόλη μας μεταξύ 25-29 Απριλίου 1941. Τα κείμενα που ακολουθούν βασίζονται σε επίσημες αναφορές, βιβλιογραφία ανωτάτων αξιωματικών και αφηγήσεις αυτοπτών στρατιωτικών, οι οποίοι είχαν άμεση γνώση των εξιστορουμένων περιστατικών.

1. - Συντριβή Αερακάτου (Flying Boat) στη θάλασσα δυτικά του λιμανιού της Καλαμάτας.

Τις βραδυνές ώρες της 25.4.1941, ακριβώς στις 23:00, μία Αεράκατος έφθασε στην Καλαμάτα της οποίας ο χειριστής κόμιζε ένα μήνυμα σε ένα ανώτερο αξιωματικό της Αεροπορίας. Όπως ήταν γνωστό, δεν υπήρχαν φωτεινοί σηματοδότες για την προσθαλάσσωση της Αερακάτου. Έτσι, ο πιλότος προσπάθησε να προσθαλασσωθεί με το φως του αεροσκάφους, παρά το γεγονός ότι τούτο ήταν, πρακτικώς, αδύνατο να υπολογίσει το ύψος του απο την επιφάνεια της θάλασσας. Τελικώς, η Αεράκατος τσακίσθηκε στα ήρεμα και γυαλιστερά νερά της θάλασσας. Ο πιλότος και τρία από τα μέλη του πληρώματος κατέφυγαν σε ένα τμήμα της ατράκτου που επέπλεε, ενώ τα υπόλοιπα πέντε μέλη σκοτώθηκαν κατά τη συντριβή. Ένας περιπλέων ψαράς άκουσε τη φωνή του πιλότου, ο οποίος καλούσε σε βοήθεια και έσπευσε και τους πήρε. Μεταφέρθηκαν σε ένα στρατιωτικό Νοσοκομείο, αλλά οι τρεις συνελήφθησαν αιχμάλωτοι πολέμου και μεταφέρθηκαν στη Γερμανία. Ο χειριστής επέζησε και αφηγήθηκε το τραγικό συμβάν στη θάλασσα της Καλαμάτας.

Σημείωση: Θυμάμαι το ανωτέρω γεγονός, που έγινε αμέσως γνωστό την επομένη ημέρα. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η Λαϊκή Σχολή, όπου σήμερα το Πανταζοπούλειο Δημοτικό Πνευματικό Κέντρο χρησιμοποιούνταν ως Νοσοκομείο, στο οποίο νοσηλεύονταν πολλοί τραυματίες του Β.Ε.Σ.

2. - Κακή λήψη ενός σήματος από την Καλαμάτα στις 28 Απριλίου 1941

Στις 20:45 της 28.4.1941, ο κυβερνήτης ενός αντιτορπιλικού, που βρισκόταν σε απόσταση τριών μιλίων από το λιμάνι της Καλαμάτας, έλαβε ένα σήμα από τον ακτονόμο (Βρετανό αξιωματικό, ο οποίος ρύθμιζε τις εκκενώσεις από τις ακτές της Καλαμάτας): ''Οι Γερμανοί στο  Λιμάνι'', αμέσως διαβίβασε το σήμα στον Ναύαρχο, ότι ''το λιμάνι καταλήφθηκε από τους Γερμανούς''. Όπως αποδείχθηκε, αργότερα, επρόκειτο για τραγικό λάθος. Το σήμα ανέφερε ''Βombs in Harbour'' (Βόμβες στο Λιμάνι), αλλά ο ασυρματιστής το παράκουσε ως ''Bosche in Harbour ''! (Γερμανοί στο Λιμάνι). Όταν ο Ναύαρχος έλαβε το σήμα  διέταξε την ''Δύναμη Β'', που βρισκόταν σε κοντινή απόσταση από  την Καλαμάτα, να αποχωρίσει από την περιοχή, δεδομένου ότι ο Γερμανικός Στρατός είχε καταλάβει την πόλη. Το τραγικό αυτό λάθος είχε ως αποτέλεσμα να συλληφθούν στην Καλαμάτα 7000 άνδρες του Β.Ε.Σ. αιχμάλωτοι πολέμου, ενώ πολλοί θα μπορούσαν να είχαν διασωθεί, πολλοί από αυτούς, και να μεταφερθούν στην Κρήτη.

Σημείωση: Η λέξη ''Boche'' είναι συντόμευση της γαλλικής  λέξεως  ''caboche'', που σημαίνει ''χοντροκέφαλος'', ''ανόητος'', ''ηλίθιος'', ειδικώς για ένα Γερμανό στρατιώτη. Πρόκειται για ένα εχθρικό όρο.

Η Αεράκατος η οποία αργότερα συνετρίβη στην Δυτική Παραλία της Καλαμάτας

Το μνημείο των Πεσόντων στην Μάχη της Καλαμάτας 

Το μετάλλιο της Αδελφότητας των Απομάχων της Ελληνικής Εκστρατείας 1940-1941, που καθιερώθηκε το 1995, και απονεμήθηκε σε όλα τα Μέλη της Αδελφότητας, όπως και στον γράφοντα μετά την ανακήρυξή του ως επιτίμου μέλους της Αδελφότητας.  

Το αρχοντικό της οικογένειας Κορφιωτάκη, νοτίως της Πλατείας της Υπαπαντής

Μερική άποψη της νότιας πλευράς της Πλατείας της Υπαπαντής του Χριστού, όπου δεσπόζει το αρχοντικό της οικογένειας Κορφιωτάκη, στο οποίο, κατα τα τελευταία χρόνια της σκλαβιάς, κατοικούσε ο βοεβόδας της Καλαμάτας  Σουλεϊμάν αγάς Αρναούτογλου. Επρόκειτο για τον Οθωμανό διοικητή της πόλεως, ο οποίος παραδόθηκε στους ελευθερωτές της στις 23 Μαρτίου 1821.

Στα μετέπειτα χρόνια που ακολούθησαν, το Κορφιωτάκειον χρησιμοποιήθηκε ως Δημοτικό Σχολείο, Ανώτερον Εκκλησιαστικόν Φροντιστήριον της Ιεράς Μητροπόλεως Μεσσηνίας, αφού συντηρήθηκε και επισκευάσθηκε καταλλήλως. Μετά την κατάργηση του εκκλησιαστικού Ιδρύματος, άρχισε να καταρρέει, οπότε τέθηκε το ζήτημα της περαιτέρω χρησιμοποιήσεως του: Μία μερίδα του κόσμου, η οποία γνώριζε τα πρόσωπα και τα πράγματα της εποχής εκείνης ήταν της άποψης ότι το κτίριο έπρεπε να αναστηλωθεί και να διατηρηθεί ως ένα δείγμα της προεπαναστατικής Καλαμάτας. Η άλλη μεριδα, δηλαδή η ''εν τέλει'' επέμενε στην κατεδάφισή του επειδή θύμιζε την κατοικία του Τούρκου βοεβόδα και, μάλιστα, είχαν φθάσει στο σημείο να το αποκαλούν ''Αρναουτόγλειον'' !!! Τελικώς, ενώ είχε χαρακτηρισθεί ως διατηρητέον  και ιστορικόν κτίριον , κατεδαφίσθηκε.   Στη θέση του άρχισε η ανέγερση ενός κτιρίου, το οποίον θα χρησιμοποιούνταν ως  Μουσείο Εκκλησιαστικής Τέχνης  της Ιεράς Μητροπόλεως Μεσσηνίας. Ήδη παραμένει ημιτελές...

Εκείνο, όμως, που προκαλεί, όχι καλή εντύπωση, είναι η καταχώρηση στα Δίπτυχα της Εκκλησίας της Ελλάδος, στις σελίδες που αναφέρονται στην ''Ι.Μ.Μεσσηνίας'' : ''Ε' . Εκκλησιαστική Τέχνη - Μουσείον : (Κορφιωτάκειον - Αρναουτόγλειον) υπό ανέγερσιν. (Βλπ.  Έτος 2016 σ. 748)
Σχετικά με το ζήτημα που αφορούσε το αρχοντικό της οικογένειας Κορφωτιάκη βλπ. το άρθρο μου ''Δύο σχέδια του αρχοντικού της οικογένειας Κορφιωτάκη από τον ζωγράφο Ε. Δράκο'' ΙΘΩΜΗ, Ιούνιος 2000, τεύχος 43-44, 89-90, όπου και επίκαιρη βιβλιογραφία, στην οποία παρουσιάζεται η απόφαση του ΥΠΠΟ (ΦΕΚ 471Β)της 6.8.1987 με την οποία το αρχοντικό χαρακτηρίζεται ως ''το σημαντικότερο κτίριο της εποχής της Τουρκοκρατίας της Καλαμάτας''.

Μετά την Απελευθέρωση - 1944

2 Φεβρουαρίου 1990

Κατεδάφιση - 1994 

Κατεδάφιση - 1994

Υπό ανέγερση - 2016

Η Εβδομάδα των Παθών και της Αναστάσεως του Κυρίου στην Καλαμάτα του 1805 και στα χρόνια της Ιταλικής και Γερμανικής Κατοχής

ΚΑΛΑΜΑΤΑ 18 - 22 Απριλίου 1805. Τις ημερομηνίες αυτές (από τη Μεγάλη Πέμπτη ως τη Δευτέρα του Πάσχα) ο Βρετανός αξιωματικός William Martin Leake, ιστοριοδίφης και περιηγητής, επισκέφθηκε την Καλαμάτα, όπου στο βιβλίο του Τravels in the Morea, Λονδίνο 1830, γράφει, μεταξύ των πολλών άλλων ενδιαφερόντων για την πόλη μας, και τα εξής:  '' ...σήμερα είναι Μεγάλη Πέμπτη [...] ένας νεαρός υποδιάκονος, δύο ώρες πριν τα ξημερώματα, κτυπά όλες τις πόρτες λέγοντας  "χριστιανοί, κοπιάζετε εις την εκκλησίαν.'' Ωστόσο, μπορεί να αναρωτηθεί κάποιος : '' Καλά, δεν σήμαιναν οι καμπάνες: '' Την απάντηση δίνει ο πρωτοπρεσβύτερος Κωνσταντίνος Καλλίνικος, στο γνωστό βιβλίο του ''Ο Χριστιανικός Ναός και τα τελούμενα εν αυτώ'' : ''Στα χρόνια της δουλείας, που δεν κτυπούσαν οι καμπάνες" δια να ταράττεται ο ύπνος των νεκρών Μουσουλμάνων, "οι Χριστιανοί ειδοποιούντο με κάποιους ανθρώπους της εκκλησίας. Ίσως με κάποιο νεωκόρο ή και μοναχό  τον ''κράκτην,''  ο οποίος ονομαζόταν από τους Τούρκους  "κλήτωρ του Άδου και της αιωνίου κολασεως." (Βλπ. ΝΙΚΟΣ Ι. ΖΕΡΒΗΣ ''Η Καλαμάτα το 1805 (όπως την είδε ο William Martin Leake) '' Kαλαμάτα 1979 σ.11 σημ. 1-3.)

ΚΑΛΑΜΑΤΑ. Ιταλική και Γερμανική Κατοχή (29.4.1941 - 5.9.1944). Στα χρόνια της ανελέητης Ιταλικής και Γερμανικής Κατοχής, οι ακολουθίες των Παθών και της εορτής της Αναστάσεως του Κυρίου τελούνταν - όπως και στα χρόνια της Οθωμανικής σκλαβιάς - εντός της εκκλησίας ή στον αύλιο χώρο της.
Και για να μη ξεχνάμε: Ο Βρετανός αξιωματικός, ο Γουίλιαμ Μάρτιν Ληκ, στο διάστημα της περιηγήσεως του στον Ελληνικό χώρο συγκέντρωνε αρχαιολογικούς θησαυρούς, νομίσματα και γλυπτά μάρμαρα, τα οποία με την ανοχή (μπαξίσι) των κατά τόπους Τούρκων αγάδων, τα οποία πήρε μαζί του. Και όπως γράφει ο Κυρ.Σιμόπουλος επρόκειτο για λεηλασία και  καταστροφή των Ελληνικών αρχαιοτήτων, συνεργούντων και των Τούρκων

Εφημερίδες και Περιοδικά της Καλαμάτας (1856-1968)

Για το ενδιαφερόμενο ή όποιον επιθυμεί να πληροφορηθεί για τις πιο κάτω εφημερίδες και περιοδικά, που είχαν εκδοθεί στην Καλαμάτα, όπως

• Ανεμόμυλος, 1916
• Αρχείον, 1954
• Δελτίον Πληροφοριών, 1968
• Διδαχή, 1946
• Ελεύθερη Μεσσηνία, 1944
• Εκκλησιαστικόν Ημερολόγιον, 1956
• Θάρρος, 1899
• Λαϊκη Φωνή, 1932
• Μεσσηνία, 1929
• Η Μεσσηνία, 1856
• Τα Νέα, 1936
• Τα Νέα ­Σημαία ­Θάρρος, 1944
• Πνεύμα, 1917
• Σημαία Καλαμών, 1914
• Φαραί, 1895
• Φώς, 1906
• Ωρίων, 1901

μπορεί να ανατρέξει στην τετράτομη (μεγάλου σχήματος 0.22 Χ 0.30) ''Εγκυκλοπαίδεια του Ελληνικού Τύπου 1784-1974 ­ Εφημερίδες - Περιοδικά - Δημοσιογράφοι - Εκδότες'' (Επιμέλεια Λουκία Δρούλια Γιούλα Κουτσοπανάγου) Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών 103, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Αθήνα 2008.

Τα ανωτέρω λήμματα έχουν συταχθεί από τον υπογράφοντα, εκτός από το λήμμα της εφημερίδας ''Μεσσηνία '' που έχει γραφεί σε συνεργασία με τον Πάνο Κροκιδά. Έχω γράψει, ακόμη, τα λήμματα για την εφημερίδα ''Μεσσηνιακά Νέα'' και τις βιογραφίες ''Αποστολάκης, Ιωάννης Μ.'' και ''Αποστολάκης, Ιωάννης Χ.''. Το λήμμα για την εφημερίδα ''Σάλπιγξ Ελληνική'' έχει γραφεί από την Αικατερίνη Κουμαριανου. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι έγινε μία επιλογή των εφημερίδων, επειδή δεν ήταν δυνατόν να συμπεριληφθούν όλες οι εκδόσεις. Σε καθε λήμμα υπάρχει και βιβλιογραφία. Θα επακολουθήσουν καί αλλοι τόμοι για τις νεότερες εκδόσεις εφημερίδων και περιοδικών.

Παρουσιάζεται το εξώφυλλο του Α' Τόμου.

Οι Νερόμυλοι της Παλαιάς Καλαμάτας

Στην ηλικία που είμαι πρόλαβα τέσσερις νερόμυλους της Καλαμάτας, που κινούνταν με το νερό του χειμάρρου Νέδοντος, ακόμη και τους καλοκαιρινούς μήνες. Το νερό διοχετευόταν μέσω της ''αμπολής'', από τον γνωστό καταρράκτη του ποταμού, που σώζεται και σήμερα.

Οι νερόμυλοι που θυμάμαι:

1.­ Του Κουτίβα, στο τέρμα της οδού Νέδοντος, μετά τα ''Δεντράκια'', όπου και το ονομαστό ''Πηγάδι του Κουτίβα ''. Ο Μύλος λειτουργούσε ως την δεκαετία του 1950.

2.­ Του Μπαλή, στο τέλος της οδού Αρτέμιδος, απέναντι από του Κουτίβα. Λειτουργούσε ως τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Ανήκε στον γενάρχη της, μετέπειτα, πολύ γνωστής οικογένειας Οδυσσέως Μπαλή με τον Οίκο Εξαγωγής αγροτικών προϊόντων.

3.­ Του Λύρα, στο τέρμα της οδού Ρουμελιώτου,απέναντι από τον Άγιο Κωνσταντίνο, στα Καλύβια

(σήμερα Ανθούπολη), που προβαλλόταν στον απέναντι λόφο, όπου πολυ παλαιότερα και το καταργημένο κοιμητήριο. Λειτουργούσε και μετά την Απελευθέρωση ως και τη δεκαετία του 1950. (βλπ. φωτογραφία μου του κτιρίου του Μύλου, του 1976, με τον μικρό γιό μου)

4.­ Του Σταματέλου, πίσω από το Ιερό του Αγιου Γεωργίου, στην οδό Ανδανείας. Λειτουργούσε ως τις αρχές της δεκαετίας του 1930, όπου έγινε διευθέτιση των οδών Ανδανείας και Αγίου Γεωργίου προς τη μάντρα του Νέδοντος.

Η γνωστή, στους τότε παροικούντες στις πιο πάνω συνοικίες, ''αμπολή'' μετέφερε το νερό από τους καταρράκτες του Νέδοντος στις ''φτερωτές'' των Νερόμυλων για την άλεση των δημητριακών δλδ. σιτάρι, κριθάρι και κούκλα (όπως αποκαλούνταν, στην περιοχή μας, ο αραβόσιτος, άλλως  καλαμπόκι). (Βλπ. Φωτογραφία του καταρράκτη σην δεκαετία του 1930, όπου και το τοτωνύμιο ''Λιθωμένο Φίδι '')

Το Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης του, Δ.ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΥ, δίνει την εξής ερμηνεία στη λέξη ''αμπολή" : ''αυλάκι με το οποίον διοχετεύεται νερό στο μύλο ή για πότισμα κήπων. Παράγεται από την αρχαία λέξη ''εμβολή''.

Ο Μίκης Θεοδωράκης στην Καλαμάτα το 1975

Μετά την Μεταπολίτευση, το 1974, ο Μίκης Θεοδωράκης άρχισε να οργανώνει συναυλίες στην Ελληνική επαρχία. Η Δικτατορία των Συνταγματαρχών είχε απαγορεύσει να ακούγονται τα τραγούδια του, όχι μόνο σε δημόσιους χώρους, αλλά και ιδιωτικώς. Έτσι, στις 11 Μαΐου 1975 έδωσε μια συναυλία στο Γήπεδο του Μεσσηνιακού στην Καλαμάτα.

Πριν από την έναρξη, πήγα στην εξέδρα, όπου η ορχήστρα, και του έδειξα ένα βιβλίο του που είχε κυκλοφορήσει στο εξωτερικό, κατά τη διάρκεια της Δικτατορίας. Χάρηκε που το είδε και με ρώτησε πως το προμηθεύτηκα, δεδομένου ότι απαγορευόταν η κυκλοφορία του στην Ελλάδα. Του εξήγησα ότι μου το είχε φέρει κάποιος φίλος από την Αγγλία. Τότε, μου έγραψε μία αφιέρωση και με χαιρέτησε εγκάρδια.

Έπειτα από δύο ημέρες, ο γνωστός φωτογράφος Ντούλης Κεχάεφ μου έφερε στο γραφείο τη φωτογραφία που παρουσιάζω. Το βιβλίο του Μίκη ήταν το εξής: MIKIS THEODORAKIS, Journals of Resistance, (Hart- Davis MacGibbon) London 1973. H αγγλική έκδοση ήταν μετάφραση από την γαλλική που είχε κυκλοφορήσει από τον Οίκο Flammarion 1971, τo κείμενο ως '' Αντίσταση '' παρουσιάσθηκε στο τρίτομο έργο του Μουσικοσυνθέτη, που κυκλοφόρησε, αργότερα, στην Ελλάδα της Μεταπολίτευσης. (Βλπ. το κάλυμμα του βιβλίου και την αφιέρωση).

Ο Στράτης Μυριβήλης στην Καλαμάτα

Στις 12 Μαΐου 1957, ο Στράτης Μυριβήλης έδωσε μία διάλεξη στην Καλαμάτα, προσκεκλημένος  της Λαϊκής Βιβλιοθήκης Καλαμάτας, με θέμα '' Η λάμπα του Παλαμά ''. Τις εσπερινές ώρες, της ίδιας ημέρας, φιλοξενήθηκε από το ζεύγος Νίκου Π. Ρεμπουτζάκου, Μέλους του Δ.Σ. της Βιβλιοθήκης, όπου είχαν προσκληθεί και μερικοί φίλοι τους. Οι συζητήσεις που επακολούθησαν ήταν γύρω από λογοτεχνικά θέματα και σε κάποια στιγμή τον παρακαλέσαμε να μας αφηγηθεί τα της κηδείας του μεγάλου μας ποιητή Κωστή Παλαμά. Για τους νεώτερους, θα πρέπει να τονισθεί, ότι η συμμετοχή του κόσμου υπήρξε αθρόα και αποτέλεσε εκδήλωση αντιστάσεως εναντίον της Γερμανικής Κατοχής, ιδίως με τις απαγγελίες  πατριωτικών ποιημάτων από τον Άγγελο Σικελιανό με το '' Ηχήστε οι σάλπιγγες ... Καμπάνες βροντερές '' και του Σωτήρη Σκίπη '' Μέσ ' από τα κάγκελα, τ' αόρατα/της απέραντής μας φυλακής ''.

Την στιγμή  που ο Σικελιανός, μας αφηγήθηκε ο Μυριβήλης, απάγγειλε τον στίχο '' Σ' αυτό το φέρετρο ακουμπά η Ελλάδα'', έβαλε το χέρι του πάνω στο φέρετρο του Παλαμά. Μετά την κηδεία, πειράζοντάς τον, τον ρώτησαν. '' Ποιός αντιπροσώπευε την Ελλάδα, ο Παλαμάς ή  Εσύ που, εκείνη τη στιγμή, ακούμπησες το χέρι σου στο φέρετρο; ''.

Παρουσιάζω, πιο κάτω, μερικές φωτογραφίες του Μυριβήλη, από την ομιλία του στη Λαϊκή Σχολή (σήμερα Δημοτικό Πνευματικό Κέντρο -Πανταζοπούλειος Λαϊκή Σχολή) και από την περιήγησή του στην Παληόχωρα, στίς στροφές (''γανιές '', κατά τους Κουτσαβίτες), του δρόμου προς την Αλαγονία. Η περιήγηση πραγματοποιήθηκε με το αυτοκίνητο του αλησμόνητου φίλου Γιάννη Παπαχρήστου, μέλους της Λαϊκής Βιβλιοθήκης. Τον Μυριβήλη συνόδευαν το ζεύγος Ρεμπουτζάκου, ο Σπύρος Δεδούσης, ο Γιάννης Παπαχρήστου και ο γράφων τις αναμνήσεις, στον οποίον οφείλεται και η  παρουσιαζόμενη φωτογραφία (πορτραίτο) του μεγάλου συγγραφέα.

"Μπάρμπα" Γιάννης Ταβουλαρέας

Η καλή μας οικογενειακή φίλη κ. Ελένη Πρωτοπαπά, αρχαιολόγος και συγγραφέας, μου υπενθύμισε τον παλαιό μας φίλο, τον '' Μπάρμπα '' Γιάννη Ταβουλαρέα (1900 - 1995), τον επιλεγόμενο και ''σοφό''. Ήταν σταθερός φύλακας των αρχαιοτήτων της περιοχής της Καλαμάτας και παρευρισκόταν σε κάθε ανασκαφή θεμελίων, για την  ανέγερση πάσης φύσεως κτισμάτων, στην ιστορική συνοικία της  πόλης μας. Επέβλεπε  μήπως είχαν αποκαλυφθεί αρχαιότητες. Υπήρξε φίλος δικών μας και ξένων αρχαιολόγων, πολλοί από τους οποίους τον μνημονεύουν στις μελέτες τους, ισχυριζόμενος οτι αυτός τους είχε υποδείξει την τοποθεσία της ανασκαφής.
Παρουσιάζω, πιο κάτω, ένα βιβλίο του που αναφέρεται στην Παλιά Καλαμάτα, όπου γίνεται μνεία του τότε προσφάτου παρελθόντος της. (Βλπ. '' Θάρρος '', 9 Φεβρουαρίου 1995) όπου δημοσιεύεται η νεκρολογία που είχα γράψει, όταν εγκατάλειψε τον κόσμο τούτο. '' Γιάννης Ταβουλαρέας,' ο Σοφός ' .''
Παρουσιάζονται μερικές φωτογραφίες του Κυρ Γιάννη του Ταβουλαρέα, όπου αυτοπαρουσιάζει ο ίδιος τον εαυτό του...

Ο Gerhard Rohlfs στην Καλαμάτα

    Το 1969 συναντήθηκα στο Ξενοδοχείο REX με τον, διεθνώς γνωστό, Καθηγητή  της  Ρομανικής Φιλολογίας και Γλωσσολογίας, στα Πανεπιστήμια Τύμπινγκεν και Μονάχου, Gerhard Rohlfs, έπειτα από σύσταση του πολύ αγαπητού φίλου Δημητρίου Ι. Γεωργακά, (1908-1990) γνωστού,  και αυτού, Καθηγητού Γλωσσολογίας  και Τοπωνυμιολογίας στην Αμερική. Ο αείμνηστος G.Rohlfs (1892-1986) είχε μελετήσει, επί τόπου, τα ελληνικά των ελληνικών κοινοτήτων της Κάτω Ιταλίας (Καλαβρίας, Απουλίας και των άλλων περιοχών), έχοντας γράψει πλήθος μελετών και ένα τρίτομο Λεξικό.Έπειτα από λίγο, ήλθε στο  REX o Patrick Leigh Fermor(1915-2011), γνωστός μου από τις αρχές της δεκαετίας του 1960, που επέβλεπε την κατασκευή του σπιτιού του στην Καρδαμύλη. Πήγα και τον χαιρέτησα και τον ρώτησα αν ήθελε να του γνωρίσω το ηλικιωμένο ζεύγος, με το οποίο καθόμουν. Με ρώτησε ποίοι ήταν και του απάντησα ότι επρόκειτο για τον Καθηγητή κ. Rohlfs και την σύζυγό του Marianne. Τότε, σηκώθηκε αμέσως και πήγαμε να γίνουν οι σχετικές συστάσεις. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι, προηγουμένως είχα πει στο ζεύγος  Rohlfs για την έλευση του κ. Leigh Fermor στο ξενοδοχείο, τα βιβλία του οποίου γνώριζαν. Ο Βρετανός συγγραφέας γνώριζε, επίσης, για το τεράστιο  έργο του Γερμανού Ρομανιστή στα ελληνικά χωριά της Κάτω Ιταλίας και δεν έχασε την ευκαιρία να μας προσκαλέσει να τον επισκεφθούμε στην Καρδαμύλη, στο νεότευκτο σπίτι του, όπερ και εγένετο μετά δύο ήμερες. Οι πέντε φωτογραφίες, τις οποίες παρουσιάζω, που είχαν ληφθεί από την κ. Rohlfs, δείχνουν την εγκαρδιότητα της υποδοχής από τον αγαπητό φίλο Paddy. 

Θα πρέπει να τονισθεί ότι ο Rohlfs είχε δείξει με τις έρευνές του, ότι τα ελληνικά της Κάτω Ιταλίας είχαν τις ρίζες τους στα αρχαία ελληνικά και όχι στα βυζαντινά, όπως ισχυρίζονταν άλλοι μελετητές.     Ο καθηγητής Rohlfs είχε διωχθεί από το ναζιστικό καθεστώς και για να απαλύνει κάπως το κακό, που είχε προκαλέσει ο Γερμανικός Στρατός Κατοχής στην Ελλάδα, βοήθησε μία κοπέλα, από τη Μεσσηνία, να σπουδάσει στη Γερμανία. Ο Καθηγητής Gerhard Rohlfs ήταν μέλος πολλών Ακαδημιών ως και Τιμής ένεκεν Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών και Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. 

    Στο περιοδικό ''Εκφραση'', Ιούνιος 1995, τεύχος 12, έχω παρουσιάσει ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο του G.Rohlfs. '' O Gerhard Rohlfs και η Μεσσηνία. Μία μελέτη του για τις Ελληνικές παροιμίες. ''

Νίκος Ι. Ζερβής, Gerhard Rohlfs, Patrick Leigh Fermor

Στην είσοδο της κατοικίας του Patrick Leigh Fermor

Ο C. M. Woodhouse στην Καλαμάτα

 Στα τέλη του Αυγούστου του 1972  επισκέφθηκε την Καλαμάτα ο  C.M.Woodhouse (1917-2001), φιλοξενούμενος του ζεύγους Βασιλείου και Αγνής Παπαδοπούλου. Την εποχή εκείνη ο Woodhouse είχε επισκεφθεί την Ελλάδα,  υπό την ιδιότητα του βουλευτή του Εργατικού Κόμματος, ήταν αντίθετος του καθεστώτος των Συνταγματαρχών και τελούσε υπό στενή παρακολούθηση. (βλπ. ''Το Βήμα '' 9.9.1972). Για την άφιξή του και αναχώρηση από την πόλη μας  (βλπ. ''Θάρρος ''  29 και 30 .8.1972).
Τις βραδυνές  ώρες, των δύο ημερών που έμεινε στην Καλαμάτα, το ζεύγος Παπαδοπούλου είχε προσκαλέσει ελάχιστους φίλους τους  προκειμένου να παρευρίσκονται  στην εκεί παρουσία του Woodhouse. Ως ήταν επόμενο,  η συζήτηση περιστράφηκε  σε ελληνικά θέματα και, μάλιστα, γύρω από την Επανάσταση του 1821. Τότε ο Βρετανός  συγγραφέας,καθηγητής Πανεπιστημίου και πολιτικός, μας εξέπληξε με την αναφορά του στο δημοτικό άσμα, πού είχε τραγουδήσει ο Μακρυγιάννης  ενώπιον του Γκούρα και του Παπακώστα.

                        Ο Ήλιος εβασίλεψε 
                                 -Έλληνα μου, βασίλεψε
                                                        και το Φεγγάρι εχάθη
                       κι᾿ ο καθαρός Αυγερινός που πάει κοντά την Πούλια,
                       τα τέσσερα κουβέντιαζαν και κρυφοκουβεντιάζουν.
                       Γυρίζει ο Ήλιος και τους λέει, γυρίζει και τους κρένει

                       "Εψές οπού βασίλεψα πίσου-από μια ραχούλα,

                       άκ᾿σα γυναίκεια κλάματα κι᾿ αντρών τα μυργιολόγια
                       γι᾿ αυτά τα ᾿ρωϊκά κορμιά στον κάμπο ξαπλωμένα,
                       και μέσ᾿ το αίμα το πολύ είν᾿ όλα βουτημένα.
                       Για την πατρίδα πήγανε ᾿σ τον Άδη, τα καϊμένα".

 Ο  C.M.Woodhouse, στα χρόνια της Κατοχής, ήταν υπαρχηγός και στην συνέχεια αρχηγός της Βρετανικής Στρατιωτικής Αποστολής στην Ελλάδα.  Έχει γράψει πλήθος βιβλίων για την Ελλάδα και την Ιστορία της, τα οποία έχουν μεταφρασθεί και στα ελληνικά, όπως  '' Το Μήλον της ΄Εριδος '' (1948), Ο Αγώνας για την Ελλάδα 1941-1949 '' (1976), '' Η Ναυμαχία του Ναβαρίνου" (1965 ), '' Η Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας '' ( 1968) και πολλά άλλα. Ας επιτραπεί,εδώ, να μνημονεύσω ότι στα '' Μεσσηνιακά Γράμματα '', Γ' Τόμος,της Λαϊκής Βιβλιοθήκης Καλαμάτας (1981) σ.17-32, έχει δημοσιευθεί μετάφρασή μου της μελέτης του Woodhouse '' 'Το Ατυχές Γεγονός', η Ναυμαχία του Ναβαρίνου, 20 Οκτωβρίου 1827 ''.                                                    
Παρουσιάζω τρεις φωτογραφίες από την αναχώρηση του Βρετανού βουλευτή από την Καλαμάτα.