ΜΙΑ ΑΓΝΩΣΤΗ ΥΔΑΤΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΤΟΥ 1834

Του ΝΙΚΟΥ Ι. ΖΕΡΒΗ

           (δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «ΘΑΡΡΟΣ» της Καλαμάτας στις 14-10-1979)

  Με την ευκαιρία του εορτασμού των 150 χρόνων από της Επαναστάσεως του 1821, παρουσιάστηκε στην Εθνική Πινακοθήκη ένα μέρος από τις υδατογραφίες με ελληνικά τοπία, του Γερμανού ζωγράφου Καρλ Ρόττμανν. Ανάμεσα στα τοπία υπήρχε και ένα που απεικόνιζε την Καλαμάτα του 1834.

  Αλλά ας δούμε πως έγιναν τα ελληνικά τοπία του Ρόττμανν : Ο φιλέλληνας βασιλιάς Λουδοβίκος Α’, προκειμένου να διακοσμήσει τις στοές του κήπου του με ελαιογραφίες τοπίων, έδωσε εντολή στον Ρόττμανν να έλθει στην Ελλάδα και να ζωγραφίσει ιστορικούς τόπος. Να σχεδιάσει, δηλαδή ορισμένα τοπία για να δημιουργήσει αργότερα ελαιογραφίες, που θα στόλιζαν τη βόρεια πλευρά της στοάς του βασιλικού κήπου.

  Ο Ρόττμανν  κατέβηκε στην Ελλάδα το 1834 και ανάμεσα στους τόπους που επισκέφθηκε ήταν η Καλαμάτα της οποίας σχεδίασε μία γενική άποψη. Ας ρίξωμε, όμως, μια ματιά στην υδατογραφία.

  Σε πρώτο πλάνο είναι ένα χαρακτηριστικό αγροτόσπιτο που περιβάλλεται από διάφορα δέντρα. Στο βάθος φαίνεται η Καλαμάτα με το Κάστρο της και τον Μεσσηνιακό κόλπο προς την πλευρά της Μάνης. Πιο πέρα, υψώνεται το Καλάθι με τα βουνά της Γιάννιτσας προς τον Βορρά και το ακρωτήριο Κούρτισα στις Κιτριές, προς Νότον. Στις άκρες του πίνακα υπάρχουν δύο ψηλά δέντρα που ενώνονται με ένα ουράνιο τόξο.

  Ο Μαρίνος Καλλιγάς σχολιάζει ως εξής την υδατογραφία του Ρόττμανν που παριστά την Καλαμάτα : «Το τόξο που ενώνει τα δύο δέντρα μαζί με τον ουρανό, που είναι φωτεινότερος κάτω απ΄αυτό σχηματίζει ένα είδος φωτοστέφανου, πάνω από την πόλη, κι έτσι της δίνει μια ρομαντική «αύξηση». Σ’ αυτό συνεργάζεται το σκούρο πράσινο του μπροστινού δάσους, καθώς και το γκριζοπράσινο βουνό στο βάθος, που οι πλαγιές του σημειώνονται και διαφοροποιούνται. Ειδυλλιακά στοιχεία στο πρώτο πλάνο συμπληρώνουν την εικόνα.» (βλπ. Εικόνες του Ελληνικού χώρου μετά την Απελευθέρωση, υδατογραφίες και σχέδια του Κ. Ρόττμανν και Λ. Λάνγκε. Κείμενα Μαρίνου Καλλιγά Έκδοση της Εμπορικής Τράπεζας της Ελλάδος, Αθήνα 1977, σε. 57).

  Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί η ομοιότητα σχεδόν της υδατογραφίας της Καλαμάτας του Ρόττμανν με το σχέδιο του βαρώνου Ο.Μ. φον Στάκελμπεργκ που έγινε το 1811. Η Καλαμάτα του Στάκελμπεργκ (1811) είναι με μολύβι, ενώ του Ρόττμανν (1834) είναι έγχρωμη. Τα σχέδια του Στάκελμπεργκ κυκλοφόρησαν σε άλμπουμ στο Παρίσι το 1834, ενώ του Ρόττμανν ήσαν άγνωστα στην Ελλάδα ως την εποχή που εμφανίστηκαν στην έκθεση το 1972.

  Τα σχέδια και των δύο έχουν γίνει από μια θέση που θα πρέπει να βρίσκεται πάνω από το «Φραγκοπήγαδο», όπου περνούσε ο δρόμος προς την Καλαμάτα, ο σημερινός λεγόμενος «Παληός δρόμος». Το μέρος, πάνω από το «Φραγκοπήγαδο» -όπου προ ετών υπήρχε και το «καλντερίμι» - είναι υψηλό και από εκεί ο επισκέπτης της Καλαμάτας είχε μια θαυμάσια θέα της πόλεως και του Κόλπου. Στο σχέδιο, μάλιστα, του Στάκελμπεργκ υπάρχουν και «αθάνατοι», το χαρακτηριστικό φυτό που φύεται και σήμερα στην περιοχή.

  Για να ολοκληρώσουμε την παρουσίαση της άγνωστης υδατογραφίας της Καλαμάτας, που βρίσκεται στην Κρατική Συλλογή Γραφικών Τεχνών του Μονάχου (αριθ. 21374), πρέπει να αναφερθούμε και στον Ρόττμανν. Γεννήθηκε το 1797 κοντά στην Χαϊδελβέργη και πέθανε το 1850. Ο πατέρας του, που ήταν σχεδιαστής στο Πανεπιστήμιο, του έμαθε να σχεδιάζει και να ζωγραφίζει. Αργότερα μαθήτευσε σε μεγάλους ζωγράφους και διαμόρφωσε την καλλιτεχνική του προσωπικότητα. Έκανε πολλά ταξίδια και σπουδές για να του απονεμηθεί τελικά ο τίτλος του «ζωγράφου της Αυλής». Ο Ρόττμανν – γράφει ο Μαρίνος Καλλιγάς – εθεωρείτο στο Μόναχο «πολύ σημαντικός ζωγράφος, αν όχι ένας από τους σημαντικότερους.