Η Εβδομάδα των Παθών και της Αναστάσεως του Κυρίου στην Καλαμάτα του 1805 και στα χρόνια της Ιταλικής και Γερμανικής Κατοχής

ΚΑΛΑΜΑΤΑ 18 - 22 Απριλίου 1805. Τις ημερομηνίες αυτές (από τη Μεγάλη Πέμπτη ως τη Δευτέρα του Πάσχα) ο Βρετανός αξιωματικός William Martin Leake, ιστοριοδίφης και περιηγητής, επισκέφθηκε την Καλαμάτα, όπου στο βιβλίο του Τravels in the Morea, Λονδίνο 1830, γράφει, μεταξύ των πολλών άλλων ενδιαφερόντων για την πόλη μας, και τα εξής:  '' ...σήμερα είναι Μεγάλη Πέμπτη [...] ένας νεαρός υποδιάκονος, δύο ώρες πριν τα ξημερώματα, κτυπά όλες τις πόρτες λέγοντας  "χριστιανοί, κοπιάζετε εις την εκκλησίαν.'' Ωστόσο, μπορεί να αναρωτηθεί κάποιος : '' Καλά, δεν σήμαιναν οι καμπάνες: '' Την απάντηση δίνει ο πρωτοπρεσβύτερος Κωνσταντίνος Καλλίνικος, στο γνωστό βιβλίο του ''Ο Χριστιανικός Ναός και τα τελούμενα εν αυτώ'' : ''Στα χρόνια της δουλείας, που δεν κτυπούσαν οι καμπάνες" δια να ταράττεται ο ύπνος των νεκρών Μουσουλμάνων, "οι Χριστιανοί ειδοποιούντο με κάποιους ανθρώπους της εκκλησίας. Ίσως με κάποιο νεωκόρο ή και μοναχό  τον ''κράκτην,''  ο οποίος ονομαζόταν από τους Τούρκους  "κλήτωρ του Άδου και της αιωνίου κολασεως." (Βλπ. ΝΙΚΟΣ Ι. ΖΕΡΒΗΣ ''Η Καλαμάτα το 1805 (όπως την είδε ο William Martin Leake) '' Kαλαμάτα 1979 σ.11 σημ. 1-3.)

ΚΑΛΑΜΑΤΑ. Ιταλική και Γερμανική Κατοχή (29.4.1941 - 5.9.1944). Στα χρόνια της ανελέητης Ιταλικής και Γερμανικής Κατοχής, οι ακολουθίες των Παθών και της εορτής της Αναστάσεως του Κυρίου τελούνταν - όπως και στα χρόνια της Οθωμανικής σκλαβιάς - εντός της εκκλησίας ή στον αύλιο χώρο της.
Και για να μη ξεχνάμε: Ο Βρετανός αξιωματικός, ο Γουίλιαμ Μάρτιν Ληκ, στο διάστημα της περιηγήσεως του στον Ελληνικό χώρο συγκέντρωνε αρχαιολογικούς θησαυρούς, νομίσματα και γλυπτά μάρμαρα, τα οποία με την ανοχή (μπαξίσι) των κατά τόπους Τούρκων αγάδων, τα οποία πήρε μαζί του. Και όπως γράφει ο Κυρ.Σιμόπουλος επρόκειτο για λεηλασία και  καταστροφή των Ελληνικών αρχαιοτήτων, συνεργούντων και των Τούρκων

Εφημερίδες και Περιοδικά της Καλαμάτας (1856-1968)

Για το ενδιαφερόμενο ή όποιον επιθυμεί να πληροφορηθεί για τις πιο κάτω εφημερίδες και περιοδικά, που είχαν εκδοθεί στην Καλαμάτα, όπως

• Ανεμόμυλος, 1916
• Αρχείον, 1954
• Δελτίον Πληροφοριών, 1968
• Διδαχή, 1946
• Ελεύθερη Μεσσηνία, 1944
• Εκκλησιαστικόν Ημερολόγιον, 1956
• Θάρρος, 1899
• Λαϊκη Φωνή, 1932
• Μεσσηνία, 1929
• Η Μεσσηνία, 1856
• Τα Νέα, 1936
• Τα Νέα ­Σημαία ­Θάρρος, 1944
• Πνεύμα, 1917
• Σημαία Καλαμών, 1914
• Φαραί, 1895
• Φώς, 1906
• Ωρίων, 1901

μπορεί να ανατρέξει στην τετράτομη (μεγάλου σχήματος 0.22 Χ 0.30) ''Εγκυκλοπαίδεια του Ελληνικού Τύπου 1784-1974 ­ Εφημερίδες - Περιοδικά - Δημοσιογράφοι - Εκδότες'' (Επιμέλεια Λουκία Δρούλια Γιούλα Κουτσοπανάγου) Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών 103, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Αθήνα 2008.

Τα ανωτέρω λήμματα έχουν συταχθεί από τον υπογράφοντα, εκτός από το λήμμα της εφημερίδας ''Μεσσηνία '' που έχει γραφεί σε συνεργασία με τον Πάνο Κροκιδά. Έχω γράψει, ακόμη, τα λήμματα για την εφημερίδα ''Μεσσηνιακά Νέα'' και τις βιογραφίες ''Αποστολάκης, Ιωάννης Μ.'' και ''Αποστολάκης, Ιωάννης Χ.''. Το λήμμα για την εφημερίδα ''Σάλπιγξ Ελληνική'' έχει γραφεί από την Αικατερίνη Κουμαριανου. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι έγινε μία επιλογή των εφημερίδων, επειδή δεν ήταν δυνατόν να συμπεριληφθούν όλες οι εκδόσεις. Σε καθε λήμμα υπάρχει και βιβλιογραφία. Θα επακολουθήσουν καί αλλοι τόμοι για τις νεότερες εκδόσεις εφημερίδων και περιοδικών.

Παρουσιάζεται το εξώφυλλο του Α' Τόμου.

Οι Νερόμυλοι της Παλαιάς Καλαμάτας

Στην ηλικία που είμαι πρόλαβα τέσσερις νερόμυλους της Καλαμάτας, που κινούνταν με το νερό του χειμάρρου Νέδοντος, ακόμη και τους καλοκαιρινούς μήνες. Το νερό διοχετευόταν μέσω της ''αμπολής'', από τον γνωστό καταρράκτη του ποταμού, που σώζεται και σήμερα.

Οι νερόμυλοι που θυμάμαι:

1.­ Του Κουτίβα, στο τέρμα της οδού Νέδοντος, μετά τα ''Δεντράκια'', όπου και το ονομαστό ''Πηγάδι του Κουτίβα ''. Ο Μύλος λειτουργούσε ως την δεκαετία του 1950.

2.­ Του Μπαλή, στο τέλος της οδού Αρτέμιδος, απέναντι από του Κουτίβα. Λειτουργούσε ως τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Ανήκε στον γενάρχη της, μετέπειτα, πολύ γνωστής οικογένειας Οδυσσέως Μπαλή με τον Οίκο Εξαγωγής αγροτικών προϊόντων.

3.­ Του Λύρα, στο τέρμα της οδού Ρουμελιώτου,απέναντι από τον Άγιο Κωνσταντίνο, στα Καλύβια

(σήμερα Ανθούπολη), που προβαλλόταν στον απέναντι λόφο, όπου πολυ παλαιότερα και το καταργημένο κοιμητήριο. Λειτουργούσε και μετά την Απελευθέρωση ως και τη δεκαετία του 1950. (βλπ. φωτογραφία μου του κτιρίου του Μύλου, του 1976, με τον μικρό γιό μου)

4.­ Του Σταματέλου, πίσω από το Ιερό του Αγιου Γεωργίου, στην οδό Ανδανείας. Λειτουργούσε ως τις αρχές της δεκαετίας του 1930, όπου έγινε διευθέτιση των οδών Ανδανείας και Αγίου Γεωργίου προς τη μάντρα του Νέδοντος.

Η γνωστή, στους τότε παροικούντες στις πιο πάνω συνοικίες, ''αμπολή'' μετέφερε το νερό από τους καταρράκτες του Νέδοντος στις ''φτερωτές'' των Νερόμυλων για την άλεση των δημητριακών δλδ. σιτάρι, κριθάρι και κούκλα (όπως αποκαλούνταν, στην περιοχή μας, ο αραβόσιτος, άλλως  καλαμπόκι). (Βλπ. Φωτογραφία του καταρράκτη σην δεκαετία του 1930, όπου και το τοτωνύμιο ''Λιθωμένο Φίδι '')

Το Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης του, Δ.ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΥ, δίνει την εξής ερμηνεία στη λέξη ''αμπολή" : ''αυλάκι με το οποίον διοχετεύεται νερό στο μύλο ή για πότισμα κήπων. Παράγεται από την αρχαία λέξη ''εμβολή''.

Ο Μίκης Θεοδωράκης στην Καλαμάτα το 1975

Μετά την Μεταπολίτευση, το 1974, ο Μίκης Θεοδωράκης άρχισε να οργανώνει συναυλίες στην Ελληνική επαρχία. Η Δικτατορία των Συνταγματαρχών είχε απαγορεύσει να ακούγονται τα τραγούδια του, όχι μόνο σε δημόσιους χώρους, αλλά και ιδιωτικώς. Έτσι, στις 11 Μαΐου 1975 έδωσε μια συναυλία στο Γήπεδο του Μεσσηνιακού στην Καλαμάτα.

Πριν από την έναρξη, πήγα στην εξέδρα, όπου η ορχήστρα, και του έδειξα ένα βιβλίο του που είχε κυκλοφορήσει στο εξωτερικό, κατά τη διάρκεια της Δικτατορίας. Χάρηκε που το είδε και με ρώτησε πως το προμηθεύτηκα, δεδομένου ότι απαγορευόταν η κυκλοφορία του στην Ελλάδα. Του εξήγησα ότι μου το είχε φέρει κάποιος φίλος από την Αγγλία. Τότε, μου έγραψε μία αφιέρωση και με χαιρέτησε εγκάρδια.

Έπειτα από δύο ημέρες, ο γνωστός φωτογράφος Ντούλης Κεχάεφ μου έφερε στο γραφείο τη φωτογραφία που παρουσιάζω. Το βιβλίο του Μίκη ήταν το εξής: MIKIS THEODORAKIS, Journals of Resistance, (Hart- Davis MacGibbon) London 1973. H αγγλική έκδοση ήταν μετάφραση από την γαλλική που είχε κυκλοφορήσει από τον Οίκο Flammarion 1971, τo κείμενο ως '' Αντίσταση '' παρουσιάσθηκε στο τρίτομο έργο του Μουσικοσυνθέτη, που κυκλοφόρησε, αργότερα, στην Ελλάδα της Μεταπολίτευσης. (Βλπ. το κάλυμμα του βιβλίου και την αφιέρωση).